Dit is een dossier van Containment Nu, een burgerorganisatie die pleit voor indammen van het virus naar voorbeeld van landen als Duitsland en Zuid-Korea. Dit briefing pack heeft meerdere doelen en onderdelen. Het is onderdeel van ons 5-puntenplan voor serieus indammen en ons dossier over de Nederlandse corona-strategie.
Dit dossier bevat:
- Een voorstel voor een Protocol Veilige Scholen
- Een overzicht van de risico's van Coronavirus voor en door kinderen
- Wat moeten we denken van de RIVM-beweringen en richtlijnen over kinderen en scholen?
- Hulpbronnen voor bezorgde ouders, docenten en schoolbesturen, waaronder een informatiepakket voor docenten en schoolbesturen.
Download ons informatiepakket voor scholen en docenten. Help ze door de verwarring en desinformatie heen, en geef ze praktische tips om de school veilig(er) te maken. Mail het gewoon naar je school!
Voorstelprotocol veilige scholen
De scholen gaan binnenkort weer open. Onze kinderen verdienen het beste. Als je een leerplicht hebt moet je de kinderen beschermen op de plaats waar ze gedwongen verblijven. En scholen kunnen belangrijke verspreidingslocaties van het virus zijn. Met het huidige niveau van viruscirculatie voldoet de huidige (ontspannen) aanpak van de overheid daarom niet. Onze kinderen moeten gewoon veilig onderwijs krijgen. Maar hoe?
Omdat niemand anders het doet heeft Containment Nu! een voorstel voor een aanpak ontwikkeld, in overleg met experts en op basis van wetenschappelijk onderzoek en protocollen in andere landen. Het protocol wil een input zijn voor een (haastige) discussie tussen scholen(-groepen), lerarenvakbonden, veiligheidsregio's, GGD'en en het kabinet.
Ons Protocol is compatibel met ons 5-puntenplan voor succesvolle aanpak van de uitbraak dat wij al in mei presenteerden, en dat in brede internationale kring goed is ontvangen. De maatregelen van de overheid zouden regionaal moeten worden geïmplementeerd en afhankelijk van de lokale viruscirculatie en het Alert Level (zie de Alert Levels in de grafiek).
Uitbraakniveau 1 (geen viruscirculatie) vereist geen maatregelen om scholen te beschermen.
Ook op Uitbraakniveau 2 zijn slechts minimale maatregelen nodig. Scholen nemen "low cost" maatregelen:
- Adviezen en controle op gedrag qua handen wassen, handen schudden en afstand houden.
- Voorlichting aan ouders: kinderen met klachten komen niet naar school, net zomin als kinderen onder quarantaineplicht/-verzoek.
- Ventileren van klaslokalen met open ramen/deuren en/of ventilatie en (wettelijk toch al verplichte) CO2-meters in ieder lokaal. Ramen in ieder geval vol open vanaf 1.000 ppm CO2 of als de ventilatie niet minimaal 5 verversingen aankan.
- Hygiëne: regelmatig (dagelijks of na gebruik) schoonmaken van speelgoed, boeken, deurkrukken en tafels.
- Sport buiten waar het kan.
- Twee weken sluiting van een klas met 1+ besmette leerling, sluiting van een school met 2+ gesloten klassen.
- Geen handhaving leerplicht bij gezinnen in een bijzondere situatie (bijv. ouders in risicogroep).
Op Uitbraakniveau 3 (de situatie in grote delen van Nederland begin augustus) zijn additionele strengere maatregelen nodig om te voorkomen dat scholen gevaarlijk worden voor gebruikers, en/of verspreidingsbronnen van het virus. Ook faciliteert de overheid (centraal of scholen door extra middelen) afstandsonderwijs.
- Leerlingen dragen maskers in de klas en in het gebouw. De waarde daarvan is beslissend.
- Middelbare scholen draaien half rooster (tenzij maskers + uitstekende ventilatie + testen)
- Leraren worden wekelijks pro-actief getest
- Er zijn geen beperkingen voor testen van kinderen vanuit GGD'en en de nationale hotline
- Geen sport binnen
- GGD'en melden alle infecties op scholen (anoniem)
- Geen handhaving van de leerplicht.
Vanaf Uitbraakniveau 4 (Amsterdam, Gouda, Rotterdam in augustus) behoren scholen gesloten te zijn. Dit zou dan regionaal zijn, alleen in de veiligheidsregio's waar teveel infecties zijn. Bij Uitbraakniveau 5 gaan alle scholen nationaal dicht.
Helaas moeten wij vaststellen dat de maatregelen die wij nu gelden slechts voldoende zouden zijn in Uitbraaksituatie 1, terwijl Nederland in fase 3 zit en op het randje van 4.
Is Coronavirus een gevaar voor kinderen en jongeren?
Kinderen kunnen gezondheidsklachten krijgen die lang kunnen duren, maar de meeste kinderen lijken niets te merken of slechts enkele dagen of weken ziek te worden. Het veelbesproken en gevaarlijke Kawasaki-syndroom komt zelden voor en is geen voldoende reden om grote moeite te doen om besmetting met Corona te voorkomen. Ruwweg 1% van de besmette kinderen moet (internationaal) naar het ziekenhuis voor behandeling, en daarvan sterven enkele procenten. Kinderen lijken minder snel besmet te raken dan volwassenen, maar in de echte wereld waarin ze met elkaar spelen misschien wel eerder, blijkt uit een veelbesproken studie van een VS-Amerikaans zomerkamp.
De vraag of "Long Covid" (ruwweg 10% van de volwassenen besmette personen lijkt maanden of zelfs levenslang klachten te kunnen krijgen) een zorg is bij kinderen is nog niet te beantwoorden. Er is zeker reden te geloven dat de schade minder groot is dan bij volwassenen, maar de te verwachten schade bij volwassenen is een grote zorg, dus is geen zorg bij kinderen te onvoorzichtig.
Bij tieners en vooral twintigers is het verhaal anders. Hier lijkt het percentage dat serieuze schade oploopt bij infectie (nog) hoger. Cijfermatig is er nog weinig beschikbaar, maar de reeks klachten die opdoemt wordt steeds langer. De stelling dat jongeren nauwelijks last hebben van het virus, de kern van de communicatie van het kabinet, is niet houdbaar.
Deze rechter in Duitsland vindt dat kinderen recht hebben op gezondheid op school, zeker als er dwang is om naar school te gaan, en vindt dat er geen geldige reden is om kinderen vrij te stellen van de 1,5m regel.
Conclusie: heel veel is onzeker. Corona is minder gevaarlijk voor kinderen maar besmetting voorkomen is zeker serieuze moeite waard. Als scholen veilig moeten zijn kun je ze niet zomaar open doen met serieus circulerend virus.
Zijn kinderen besmettelijk voor anderen?
Kinderen zijn mensen, dus besmettelijk zijn ze, in enigerlei mate. Er is zelfs geen sluitend bewijs voor de stelling dat kinderen minder besmettelijk zijn dan volwassenen. Kinderen lijken ongeveer evenveel virus in de uitgeademde lucht te hebben dan volwassenen, in meerdere studies. Kinderen ademen minder lucht uit omdat ze kleiner zijn, maar gedragen zich natuurlijk ook minder voorzichtig en meer fysiek sociaal dan oudere mensen.
In deze studie uit Italië blijkt dat kinderen besmettelijker zijn dan volwassenen (en minder gauw besmet raken). En in Zuid-Korea bleek dat tieners vaker besmet raken dan andere groepen en voor ongeveer evenveel besmettingen verantwoordelijk zijn als andere leeftijdsgroepen.
Conclusie: Ja, kinderen zijn besmettelijk en waarschijnlijk niet heel veel minder dan volwassenen. Dit geldt zeker voor tieners.
Zijn open scholen een risico voor de lokale gemeenschap?
In scholen verspreidt het virus zich snel van één of enkele besmette leerlingen naar andere leerlingen en hun leraren. Dit blijkt uit een studie in Chili. Een studie in Israël geeft hetzelfde beeld: toen door omstandigheden drie dagen de maskers op scholen uit werden gedaan begon een week later een nieuwe opleving van de uitbraak, die nu al even erg is als in het voorjaar. Ook in Frankrijk herhaalt het beeld zich: in scholen verspreidt het virus zich vlot, scholen sluiten remt de uitbraak sterk en scholen openen doet de epidemie opleven. Dit geldt ook voor kinderopvanglocaties, waar kinderen snel besmet kunnen raken en zij ook volwassenen vlot besmetten. De Amerikaanse CDC zegt het ook: open scholen + circulatie = problemen. Het nevenstaande schema is van Abraar Karan, arts van Harvard Medical School.
Conclusie: Scholen kunnen alleen echt veilig open als het virus nauwelijks rondgaat in een stad of regio. Zonee, dan moeten scholen dicht of uitgebreide veiligheidsmaatregelen ingevoerd worden.
In gebieden als Nederland met significante aanwezigheid van het virus moet de focus zijn op onderdrukken van het virus. Secundair zijn maatregelen als maskers, halve klassen, ventilatie/open ramen, afstandsonderwijs in te zetten om de risico's te beperken. Veelvuldig testen, ook proactief, van docenten en eventueel ook leerlingen, voorkomt dat scholen hun potentiële rol als superverspreidingslocaties waarmaken. Zie het voorstelprotocol hierboven. De VS-Amerikaanse overheid heeft een goede lijst voorzorgsmaatregelen, en wij dus nu ook.
Internationaal hebben allerlei experts uitspraken gedaan over wanneer het veilig is scholen open te doen. Zie hieronder. In Amsterdam was midden augustus 2020 het positiviteitspercentage rond de 7% en het aantal besmettingen rond de 100 / 100.000 inwoners / week, allebei ruim boven de veilige grens, terwijl in Nederland over het algemeen juist niet de veiligheidsmaatregelen zijn genomen die elders wel gelden (maskers, afstand, half rooster, of de zeer volledige Deense aanpak).
Maar wat moeten we met de beweringen van het RIVM en OMT?
Het RIVM stelt zich al maanden op het standpunt dat kinderen nauwelijks risico lopen van Covid-19. Dat is niet zo (zie hierboven), maar het risico voor kinderen is waarschijnlijk wel lager dan voor volwassenen. Kinderen zouden ook maar beperkt besmettelijk zijn, wat gewoon niet waar is. Als er in maart en april al reden was om te geloven dat het met besmetting wel meevalt is dat nu niet meer serieus vol te houden.
De beslissing van 22 april al op 11 mei de basisscholen met half rooster open te doen, en kort daarna met normaal rooster, is daarom ofwel gebaseerd op een twijfelachtige interpretatie van internationaal onderzoek, of op een ontspannen houding over de besmetting van jongeren. Dit laatste lijkt in ieder geval zo, want OMT-lid Ann Vossen legde in het TV-programma Jinek uit dat het niet de bedoeling is het virus te stoppen, en dat vooral kinderen gezien worden als relatief risicovrije groep qua besmetting. Scholen moeten niet open omdat ze veilig zijn, maar omdat ze onveilig zijn; zie ook wat de Belgische topviroloog Marc van Ranst eerlijk toegaf.
Dit sluit aan bij het algemene beleid: voorkom chaos in ziekenhuizen en probeer ouderen en kwetsbaren uit de wind te houden (lees: dus jongere gezonde mensen juist in de wind laten staan of althans minder moeite doen dat te voorkomen).
Als de school van uw kinderen zegt "wij volgen de RIVM-richtlijnen" dan is een logisch antwoord "het RIVM wil het virus laten verspreiden en kinderen met voorrang laten besmetten, u ook?" of "het RIVM doet veel beweringen die niet kloppen. Vindt u dat kinderen niet besmettelijk zijn? Dat ze geen gezondheidsschade kunnen oplopen? Dat het virus alleen via spetters wordt overgebracht?
Conclusie: net als zovele andere bijzondere beweringen en besluiten van de Nederlandse overheid is de ontspannen houding qua open scholen niet los te zien van het beleid van gecontroleerde verspreiding.
Wat kunnen ouders doen om hun kinderen en zichzelf te beschermen?
Het kabinet is van plan vanaf 17 augustus de scholen vrijwel normaal open te gaan doen. De conclusie lijkt onvermijdelijk dat dat (in de huidige situatie van tienduizenden besmette Nederlanders op ieder moment) tot meer transmissie van het virus zal gaan leiden, misschien wel veel meer. Het gaat te ver om te zeggen dat open scholen echt gevaarlijk zijn voor kinderen. Maar voor kinderen in risicogroepen, kinderen met ouders in risicogroepen en ouders die gewoon heel graag niet besmet raken via hun kinderen lijkt het toch wel belangrijk om voorzichtig te zijn. Dit kan op 3 manieren:
Sluit u ook aan bij de petitie voor veilig onderwijs!
- Voorzichtig gedrag van je kinderen bevorderen
- De situatie op de school zo veilig mogelijk houden
- Je kinderen weghouden uit school
Het is natuurlijk altijd zinvol je kinderen te trainen in handen wassen en anderen niet (teveel) aanraken. Je kunt ook je kind uitleggen dat symptomen bij andere kinderen aan leraren en ouders moeten worden gemeld.
Op het derde punt lijkt het thuishouden van je kind (als u in staat bent het goed onderwijs aan te bieden) vanaf nu gestraft te gaan worden. U kunt dit risico nemen, en kijken wat er dan gebeurt. Misschien valt de handhaving wel mee, misschien doet de school geen melding, en u kunt de eventuele boete besluiten te betalen.
U kunt ook bezwaar maken tegen een eventuele boete en zo een soort proefproces starten. Daarbij kunt u er op rekenen dat rechters bij de huidige 400 gemeten besmettingen per dag (werkelijk 4.000+?) enige ruimte zullen geven aan uw plicht een eigen mening te hebben over hoe uw kind veilig kan worden gehouden. U kunt ook overwegen (tijdelijk) te emigreren en uw kind te laten onderwijzen in een land met veel minder virus, maar dat is natuurlijk een hele grote stap. Het is een stap die meerdere mensen met wie wij in contact staan overwegen nu circulatie van het virus en een ontspannen houding van de overheid tov het virus bij Nederland lijken te gaan horen de komende jaren.
Op het tweede punt is het zaak uw kind naar een school te laten gaan die zo veilig mogelijk is. Hieraan kunnen bijdragen (zie ook het complete protocol hierboven):
- Maskers (in de rest van de wereld gebruikelijk en zeer belangrijk
- Goede ventilatie en open ramen
- Zorgvuldige en regelmatige ontsmetting van deurkrukken en WCs
- Halve klassen en afstand houden
- Tijdelijke sluiting van een klas of de hele school bij bewezen besmetting
Hieronder vindt u een voorbeeldbrief voor ouders die zij naar de schooldirectie zouden kunnen sturen. Dit kunt u doen vergezellen van ons informatiepakket voor docenten en scholen. De school zal vaak antwoorden: "wij volgen de RIVM-richtlijnen". Hierboven ziet u waarom dat niet een erg sterk argument is.
U kunt ook druk uitoefenen op uw regionale GGD om leraren regelmatig te testen, besmettingen in scholen te melden en een protocol te hebben om klassen of scholen te sluiten. Bellen helpt!
U kunt zich ook aansluiten bij de petitie voor veilige scholen en afstandsonderwijs.
Voorbeeldbrief aan het schoolbestuur
Geachte directie,
Binnenkort zal onze school weer openen. U bent zich ongetwijfeld bewust van de stijgende infectieniveaus in Nederland, die onderwijs op school voor kinderen en leraren zeker niet risicovrij maken. Ook kunnen open scholen belangrijke besmettingshaarden voor de gemeenschap zijn, terwijl niemand een terugkeer naar de moeilijke periode in maart/april wil.
Dit alles plaatst schooldirecties en docenten in een moeilijke situatie. Aan u wordt gevraagd de overheidsrichtlijnen na te leven, maar u hebt ook uw eigen verantwoordelijkheid als werkgever en verzorger van minderjarigen. Dit alles staat in de context van een overheidsbeleid van gecontroleerde verspreiding van het virus, dat niet maximale onderdrukking van het virus op het oog heeft. Ik betuig mijn medeleven voor de lastige keuzes waar u voor staat nu het virus verder rondgaat, en voor de risico's die werken in een school oplevert in deze situatie.
Ook ik wil voorkomen dat mijn kinderen besmet raken en/of mij besmetten, en ik voel mij verantwoordelijk naar de docenten van mijn kinderen. Daarom vraag ik u de volgende maatregelen sterk te overwegen:
- Luchtverversing: iedere lokaal heeft een raam open en een tegenovergelegen raam of deur. Installatie van (goedkope en toch altijd al wettelijk verplichte) CO2-meters die aangeven wanneer de ventilatie onvoldoende is.
- Er komt voorlichting aan ouders dat kinderen met klachten en/of onder quarantaine even niet welkom zijn op school.
- Sluiting bij infectie: indien 1 of meer leerlingen in een klas besmet zijn, wordt de gehele klas met zijn docent(en) gevraagd twee weken thuis te blijven. Indien 3 of meer klassen op dergelijke wijze besmet zijn, gaat de hele school 2 weken dicht.
- [Indien middelbare school] De leerlingen en docenten dragen maskers in de school, behalve tijdens sportieve activiteiten.
Daarnaast vragen wij uw inspanning op de volgende punten:
- U spant zich in om uw lerarenkorps proactief te laten testen, liefst wekelijks.
- Sportieve activiteiten worden waar mogelijk buiten georganiseerd.
De bovenstaande maatregelen zullen geenszins zekerheid bieden dat er geen infecties op de school zullen ontstaan, maar zullen de kans erop zeker verminderen. Ik hoop dat u dit bericht zult behandelen als de constructieve bijdrage aan veilig onderwijs zoals het bedoeld is, en dat u het nodige zult doen om mij en mijn kinderen met gemoedsrust naar school te kunnen laten gaan, in de zekerheid dat de school al het redelijk mogelijke heeft gedaan om ziekte en erger te voorkomen.
Dank voor uw tijd, succes in de komende moeilijke periode, en met vriendelijke groet,
[Naam van de ouder(s)/verzorger(s).
Afbeelding van atelier PRO, some rights reserved