In maart 2020 was het kabinet helder over de coronastrategie. Het virus moet zo snel rondgaan als de ziekenhuizen kunnen verdragen, in de hoop dat opgebouwde groepsimmuniteit verlichting zal brengen. Ook worden ouderen afgezonderd en "onkwetsbare" jeugd juist niet, om het totale aantal doden te beperken.
Het publiek schrok van dat woord "groepsimmuniteit", dat in het buitenland onwetenschappelijk en inhumaan wordt genoemd, iets voor dierenartsen. Daarom was dat te openlijk zeggen een jaar lang taboe binnen overheid en media, want het betekent dat het kabinet onze lichamen, en vooral van onze kinderen, op heeft geeïst voor besmetting. Maar nu lijkt het demissionaire kabinet de eer op te willen gaan strijken door eerlijk te zijn over de strategie. Ophef in de media blijft uit, maar het is niet uit te sluiten dat de kranten en talkshows overschakelen van "groepsimmuniteit? Nee, dat zou vreselijk zijn!" naar "wat knap van het kabinet, al die groepsimmuniteit". Dat zou onterecht en inhumaan zijn.
Groepsimmuniteit is weer terug van nooit weggeweest. RIVM-directeur Jaap van Dissel en ministers De Jonge, Grapperhaus en Rutte legden de afgelopen dagen uit dat versoepeling gauw mogelijk zal zijn door opgebouwde groepsimmuniteit. Want “omdat we goed hebben gedoseerd met lockdowns” is in Nederland nu al 25% van de bevolking door besmetting immuun, en in Duitsland maar 10%. Zo wordt meer mogelijk zonder de ziekenhuizen nog meer te belasten, is de gedachte. Maar ook als dat waar is, zijn complimenten niet op zijn plaats.
Toenmalig premier Mark Rutte kondigde in zijn Nationale Toespraak op 16 maart 2020 aan dat Nederland het virus met beperkte controlemaatregelen laat rondgaan tot groepsimmuniteit de uitbraak uitdooft. Meteen ontstond ophef over het feit dat zoveel besmettingen toch al gauw 50.000 doden zouden opleveren. Het Ministerie van Volksgezondheid beweerde vanaf toen dat groepsimmuniteit slechts een bijeffect en eindstation is, geen doelstelling. In juni ontkende Rutte zelfs glashard in de Kamer dat hij het ooit over groepsimmuniteit had.
De media en de meeste commentatoren lieten de leugens op hun beloop en gingen mee met de framing van groepsimmuniteit als bijeffect, alsof dat geloofwaardig is, of zelfs maar een verschil. Nederland heeft consequent minder maatregelen en meer infecties dan de meeste landen. Onze leiders praten openlijk over de hoop op groepsimmuniteit, en beginnen nu zelfs de eer op te strijken. En zelfs dan nog komt Kustaw Bessems, de meest kritische stem in de massamedia, niet verder dan "het kabinet is blij met de groepsimmuniteit". Zo gaat hij voorbij aan de helder aangekondigde en uitgevoerde strategie en het commentaar over "goed doseren". Het kabinet is niet verrast blij, maar trots op het succes van de strategie. Kamerlid Sylvana Simons heeft Rutte c.s. wel door, maar wordt, net als andere organisaties en mensen die weinig virus willen, grotendeels genegeerd.
Opbouw van immuniteit tegen wil en dank
De oorspronkelijke hoop op snelle groepsimmuniteit in de lente van 2020 ging in rook op toen de ziekenhuizen ver over hun capaciteit belast werden. Veel meer mensen dan Van Dissel lijkt te hebben ingeschat moesten het ziekenhuis in na, en in mei bleek ook nog dat maar een klein deel van de bevolking besmet was geweest. Sindsdien is het ministerie voorzichtiger geweest en zijn maatregelen ingeregeld op een hoog infectieniveau dat de zorg wel in jojo-lockdowns onder druk zet, maar niet enorm overbelast.
Maar Nederland ging wel gewoon door groepsimmuniteit op te bouwen door veel meer infecties toe te staan dan andere landen. Bij herhaling legde RIVM-topman Jaap van Dissel uit in de Kamer dat besmetting toestaan een “investering” is . Begin 2021 sprak ook minister Hugo de Jonge over groepsimmuniteit “waar we naartoe moeten” en Van Dissel over hoe snelle verspreiding met de Britse variant een verdedigingslinie zou zijn tegen gevaarlijker varianten. In dit hele verhaal lijkt de snelle invoering van uitstekend werkzame vaccins een lastig detail.
Zit het kabinet in de zetel van een derde immuun?
Maar nu rekent het RIVM voor dat 5 miljoen mensen besmet zijn geweest, wat voldoende zou zijn om vrijer te leven dan in andere landen die voorzichtiger waren. Onze berekeningen (op basis van gemelde infecties, testbereidheid en modellering van RIVM en anderen) kwamen al eerder op een derde van de bevolking uit, iets van 6 miljoen mensen. De opmerking van Grapperhaus over “doseren van lockdowns” richting fijn veel besmettingen bewijst opnieuw de opzet erachter. Wat een parlementaire enquête of strafrechter zal maken van het bewust besmetten van miljoenen burgers, en liefst kinderen, met een lijst A-infectieziekte, met massale schade aan lijf en leden, zal de tijd leren. Maar het is wel aannemelijk dat die mensen een rem vormen op het aantal infecties, of in ieder geval dat ze bij herinfectie minder gauw ziekenhuizen vullen.
Dat zou betekenen dat ons land met minder controlemaatregelen toe kan in de komende maanden. Althans, voor zover nieuwe varianten geen roet in het eten (blijven) gooien, want de hoop van Van Dissel dat infecties vanaf april zouden gaan dalen is alweer uitgesteld door de P1-variant uit Brazilië (nadat de B117-variant uit Engeland in het najaar al roet in het eten gooide), en nu is er de Indiase variant die nóg besmettelijker is dan P1. Het is niet gezegd dat het virus zo ooit naar de achtergrond verdwijnt, en die kans wordt in ieder geval kleiner door onder veel virus traag te vaccineren.
Al heeft groepsimmuniteit voordelen, het kabinet mag niet de eer gegund
De tijd zal leren of we tijdelijk of langere tijd voordelen hebben bij groepsimmuniteit door een bepaald niveau van besmettingen toe te staan. Maar zelfs als we vruchten zouden plukken van overleefde infecties is vreugde niet op zijn plaats, net zomin als complimenten voor de architecten van het verspreidingsbeleid. De besmetting van miljoenen mensen leidde al tot 25.000 doden en (op basis van goede Britse onderzoeken honderdduizenden gevallen van Long Covid, het post-virale syndroom dat mensen lang of zelfs permanent uit de running houdt.
De jojo-lockdowns die ons land al 14 maanden in hun greep houden waren zwaar, vooral voor bedrijven en mensen in risicogroepen die vaak gedwongen thuis zitten. Het deels opzij zetten van de Wet Publieke Gezondheid en de structurele misleiding die nodig was om te voorkomen dat (jonge) mensen zich teveel aan besmetting gingen onttrekken zal nog lange tijd het vertrouwen in de overheid ondermijnen. Landen die mikten op geen of weinig virus, zoals Finland en Noorwegen, zijn daar meestal in geslaagd en staan er eigenlijk in alle opzichten beter voor.
Als groepsimmuniteit door besmetting voordelen zal blijken te hebben is de vraag of de vaderlandse kranten en talkshows eerlijk genoeg zullen zijn te erkennen dat ze zich vergist hebben toen ze in de lente van 2020 in koor zeiden dat “groepsimmuniteit geen doel van beleid meer is”. Het is niet eerlijk en geloofwaardig om de komende maanden Van Dissel, De Jonge en Rutte te gaan bewieroken voor een succesvolle immuniteitssprint als het eerdere verhaal was dat de overheid toch echt zijn best deed voor weinig infecties, maar wel veel fouten maakte. Het kabinet gaat die “credit” proberen op te strijken, en het is te hopen dat de media, bevolking en rechter ze dat niet gaan gunnen.
Artikel gepubliceerd op 18 april 2021, van de hand van Michael Blok.
Links:
https://twitter.com/seven__/status/1382835901043200001?s=20
https://joop.bnnvara.nl/opinies/de-fluwelen-zetels-van-de-coalitie
https://www.containmentnu.nl/articles/scandals?lang=en
https://www.youtube.com/watch?v=NoovAPYLaq4
https://nos.nl/artikel/2367497-rivm-de-kern-van-de-boodschap-is-dat-de-britse-variant-het-overneemt-in-nederland.html
https://joop.bnnvara.nl/opinies/de-open-school-als-hoeksteen-van-het-beleid
https://www.tweedekamer.nl/sites/default/files/atoms/files/20210415_technische_briefing_vws_presentatie_jaap_van_dissel.pdf
https://joop.bnnvara.nl/opinies/europa-wil-met-vaccins-richting-nul-infecties-waar-blijft-nederland
https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/healthandsocialcare/conditionsanddiseases/bulletins/prevalenceofongoingsymptomsfollowingcoronaviruscovid19infectionintheuk/1april2021)
https://joop.bnnvara.nl/opinies/maakt-het-kabinet-van-de-coronarecessie-een-coronadepressie
https://joop.bnnvara.nl/opinies/stem-nee-in-het-coronareferendum