Waarom het kabinet met een betere verklaring moet komen voor de afwijkende Corona-strategie

Het is de grote vraag die ons de afgelopen weken bezighoudt: waarom kiest Nederland voor een andere aanpak van de coronacrisis dan onze buurlanden, die bovendien in tegenspraak is met de adviezen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)?

Twee strategieën

Eerder deze maand schreef Jop de Vrieze in De Groene Amsterdammer al dat er twee mogelijke strategieën zijn om coronavirus te bestrijden:

De sars-aanpak (containment)

Dit is een strategie die het virus smoort. Pijlers zijn:

  1. grootschalig preventief testen
  2. het isoleren van besmette personen
  3. het traceren, testen en isoleren van hun recente contacten, wat een flinke opsporings-capaciteit vergt en mogelijk het gebruik van locatiedata en apps
  4. Een waarschijnlijke nieuwe pijler die aan populariteit wint: het massaal dragen van mondkapjes
  5. Optioneel: een relatief strenge 'lockdown' die voorkomt dat het virus zich verder kan reproduceren. Dit kan nodig zijn als het virus zich te ver heeft verspreid en er geen controle meer over is. Een lockdown is dan ook een mogelijke tussenstap om van mitigatie naar containment over te stappen. De lockdown moet dan wel voldoende streng zijn, om het reproductiegetal onder de 1 te dwingen. Dit betekent dat elke besmette persoon gemiddeld minder dan 1 ander persoon infecteert. Bij zo'n strengere lockdown gaan niet-essentiële winkels dicht en is thuis blijven verplicht (tenzij voor een noodzakelijke trip naar de supermarkt).

Dit model is toegepast in landen als Zuid-Korea, en onder meer Duitsland en Frankrijk gaan nu hiertoe over (met de 'lockdown' om weer grip te krijgen). Ook wordt deze strategie aanbevolen door Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

De pandemische griep-aanpak (mitigatie)

Dit is een aanpak die past bij de zich snel verspreidende griep, en die als model is gebruikt voor de Nederlandse corona-strategie. Hier wordt social distancing (geen handen geven, afstand houden) ingezet om de verspreiding wat te vertragen en de zorgcapaciteit niet te overvragen, indien nodig gecombineerd met eveneens een lockdown. Het is hier geen doel op zich om het reproductiegetal onder 1 te brengen: het gaat er immers niet om de verspreiding van het virus te stoppen.

Dit model verklaart waarom Nederland een significant minder strenge lockdown hanteert: normale winkels blijven open, je mag bij elkaar op bezoek en thuis blijven is niet verplicht. Het is de hoop dat deze maatregelen voldoende zijn om de beschikbare IC-capaciteit niet te overvragen – een hoop die overigens ijdel zal blijken, aangezien het RIVM in de berekeningen rekening heeft gehouden met een gemiddeld verblijf op de IC van 10 dagen in plaats van 23.

WHO zegt: containment is de enige optie

De sars-aanpak, aldus De Vrieze, is gebaseerd op het idee dat het virus, net zoals destijds, gestopt kan worden door “proactief handelen”. Een proactieve strategie bestaat uit het opsporen en isoleren van besmette personen en het in quarantaine plaatsen van hun contacten, wat mogelijk wordt door een “agressief testbeleid”.

Op deze manier slaagde men erin sars te bedwingen: dit virus doofde uit ruim voordat een vaccin of groepsimmuniteit beschikbaar was. Daar tegenover staat de griep-aanpak, waarop het Nederlandse beleid is gestoeld, die ervan uitgaat dat tegenhouden niet haalbaar is.

Wereldgezondheidsorganisatie WHO kan het echter niet duidelijker zeggen:

The best and only way to protect life, livelihoods and economies is to stop the virus. No excuses. No regrets. [...] We must immediately build, expand, train and deploy health workers to find, test, isolate and treat every case and trace every contact.

WHO Director General

De WHO blijft dat benadrukken; niet alleen in de speech die hierboven wordt geciteerd, maar keer op keer op keer op keer. De conclusie is onontkoombaar: Europese landen hebben zich laten verrassen, en moeten snel van strategie wijzigen. Als de WHO zegt: geen uitzonderingen, dit is de enige manier, dan moet het kabinet echt met een beter verhaal komen.

Als de WHO zegt: geen uitzonderingen, dit is de enige manier, dan moet het kabinet echt met een beter verhaal komen.

Want de uitspraken van de WHO en het RIVM sluiten elkaar domweg uit, en er staat te veel op het spel om hier geen uitsluitsel over te krijgen.

Nederland houdt stug vol

Het advies van de WHO lijkt steeds meer gehoor te vinden, behalve in Nederland.

De testcapaciteit is hier relatief laag. Bovendien lijkt het RIVM, ondanks de uitspraak dat groepsimmuniteit niet het doel op zich zou zijn, nog altijd aan te sturen op de gecontroleerde verspreiding van het virus.

Zo verstuurde het RIVM op 30 maart nog een tweet waarin wordt uitgelegd hoe groepsimmuniteit precies werkt. “Hoe meer mensen immuun zijn, hoe minder kans het virus heeft om zich te verspreiden”, aldus het RIVM. Wat in de communicatie van het RIVM steeds onvermeld blijft, is het feit dat de groepsimmmuniteit-strategie zeer controversieel is en door experts wordt afgedaan als levensgevaarlijk.

Het lijkt erop dat RIVM en kabinet een containment-strategie als onhaalbaar en een 'gepasseerd station' hebben gezien. Maar het feit dat omringende landen alsnog van strategie wijzigen – gecombineerd met het ontbreken van enig teken dat het najagen van 'groepsimmuniteit' enig voordeel zou bieden – werpt de vraag op: waarom wij niet?

Buurlanden luisteren naar de WHO

Onze buurlanden lijken de adviezen van de WHO een stuk serieuzer te nemen. In onze oproep benoemden we al dat buurlanden Groot-Brittannië en België werken aan grootschalig gedistribueerde (snel)tests.

Onze buurlanden lijken de adviezen van de WHO een stuk serieuzer te nemen
La Croix meldt: Frankrijk gaat massaal testen

Iets verderop is Frankrijk overgestapt op een zwaardere periode van zelfisolatie, waarbij maskers en tests aan de bevolking worden uitgedeeld. Het Franse wetenschappelijke hoofd zegt expliciet uit de ‘confinement’ (lockdown) te willen komen door grootschalig testen en traceren in te voeren naar Zuid-Koreaans model, meldt de Franse nieuwssite La Croix (screenshot via @thijsniks).

Ook het grootschalige testbeleid in landen zoals Zwitserland, Spanje en Italië toont aan dat massaal testen voor diverse andere Europese landen wél tot de mogelijkheden behoort.

Duitsland start monsteroperatie

Ook Duitsland hanteert strengere maatregelen dan Nederland. Op 27 maart berichtte de Süddeutsche Zeitung over de stappen die Duitsland zet in de strijd tegen het coronavirus.

“Experts estimate that around 200,000 such PCR tests for the new corona virus are currently being carried out in Germany every week”

Süddeutsche Zeitung

In Duitsland wordt de testcapaciteit dus opgeschaald van 160.000 naar 200.000 tests per week. Dat komt neer op 2400 tests per miljoen inwoners per dag. Ter vergelijking: Nederland zit op 150 tests per miljoen inwoners per dag.

In Duitsland gaat het echter om meer dan grootschalig testen alleen. Ook de recente sociale contacten van mensen die besmet zijn geraakt, moeten zo snel mogelijk opgespoord, getest en mogelijk eveneens geïsoleerd worden. Duitsland schaalt dan ook de traceer-capaciteit op:

All those who tested positive would have to be isolated, at home or in a quarantine facility. As soon as these procedures have been established, "they can contain the small outbreaks that are likely to flare up again and again relatively inexpensively over several years," the paper says

Süddeutsche Zeitung

Naast verschillen in strategie, lijken er in Nederland ook misverstanden te bestaan over de ernst van het virus. Het idee dat het virus niet gevaarlijk zou zijn voor kinderen – waar het RIVM al lange tijd van uitgaat, wordt in de Duitse aanpak expliciet genoemd als een misverstand dat rechtgezet moet worden.

It is a misconception that the virus only affects the elderly or is harmless to children. According to the experts, all citizens should recognize that they too could find themselves in a dramatic situation, for example because critically ill relatives would be turned away from overcrowded hospitals.

Süddeutsche Zeitung

De website van het RIVM meldt echter nog altijd:

Uit de gegevens die nu bekend zijn, lijken kinderen weinig klachten te krijgen van het coronavirus en weinig bij te dragen aan de verspreiding van het coronavirus.

RIVM

Waar blijft Nederland?

Hoe kan het dat Nederland maar moeizaam in beweging lijkt te komen? Meestal wordt de afwezigheid van voldoende testmateriaal aangehaald als reden waarom Nederland afwijkt van andere landen. Dit lijkt echter geen goede reden te zijn om te kiezen voor een strategie die fundamenteel afwijkt van de adviezen van de WHO en van de ervaringen van andere landen.

Waarom zouden logistieke factoren doorslaggevend zijn in de keuze voor een aanpak van een pandemie? Andere landen blijken immers wel in staat om de testcapaciteit in snel tempo op te schroeven, en een iets hardere lockdown zou tijd kopen om mogelijke capaciteitsproblemen op te lossen. Waarom Nederland niet? Microbioloog Rosanne Hertzberger merkt op:

Het RIVM vaart daar echt een heel andere koers dan andere volksgezondheidsautoriteiten. Men zegt'het kan niet', men bedoelt 'we willen het niet'.

Rosanne Y. Hertzberger, @ryhertzberger

Het RIVM kan nog zoveel expertise hebben, maar het huidige beleid is onvoldoende overtuigend of geloofwaardig, en er staat te veel op het spel om het daarbij te laten.

Roep het kabinet ter verantwoording

Het is moeilijk om je aan de indruk te onttrekken dat Hertzberger gelijk heeft: er is een kennelijke onwil om grootschalig te testen en andere maatregelen te nemen die in andere landen worden genomen overeenkomstig WHO-adviezen.

Niet alleen wordt de huidige Nederlandse strategie ronduit beroerd gemotiveerd, er worden geen overtuigende argumenten aangevoerd waarom een containment-strategie zoals gevolgd door andere landen hier niet haalbaar zou zijn. Aangezien die containment-aanpak volgens alle analyses veel minder slachtoffers eist, zou recente berichtgeving over de razendsnel opgeschaalde testcapaciteit van buurlanden op zijn minst aanleiding moeten zijn om te bespreken: waarom niet hier?

Daarom is het tijd voor actie. Help mee om de media en de parlementaire oppositie hun kritische taak te laten vervullen en het kabinet ter verantwoording roepen. Het is de hoogste tijd om alsnog een containment-strategie te overwegen.

aan het laden