Handleiding veilig onderwijs voor ouders

Deze handleiding is bedoeld voor ouders van schoolgaande kinderen in deze coronacrisis. Specifieke doelgroepen zijn

Ouders die zich zorgen maken of de school wel veilig genoeg is
Ouders die actie willen ondernemen om de school veiliger te maken
Ouders die thuisonderwijs geven en het risico op juridische problemen minimaal willen houden

U kunt in dit document een voorbeeldbrief downloaden die u aan scholen kunt sturen als u zich zorgen maakt. U vindt ook een Informatiepakket Scholen en Docenten dat u per mail, post of overhandiging aan docenten en directie kunt doorsturen.

Deze gids heeft een grote overlap met ons Dossier Veilig Onderwijs en Jeugd en de site van de Stichting Protect EveryBody op www.veiligonderwijs.org. Wij raden u aan ook dat document te bekijken.

Eerste versie van dit stuk, van de hand van Michael Blok in overleg met collega's van CN en internationale experts, uit augustus 2020. Laatste update 6 februari 2021.

Veilig Onderwijs

Zoals u in het Dossier Veilig Onderwijs en Jeugd kunt lezen lijken enkele conclusies gerechtvaardigd:

Kinderen die besmet raken met Corona zijn niet in enorm gevaar, maar het is gezien de niet te verwaarlozen, onzekere en stijgende risico's wel zeer wenselijk besmetting te proberen te voorkomen
Kinderen zijn besmettelijk en geven het virus makkelijk door aan hun ouders en docenten. Die hebben serieus te vrezen bij besmetting en zouden echt hun best moeten doen niet besmet te raken, zeker als er iemand in een risicogroep in het huishouden woont
Open scholen in een situatie van hoge viruscirculatie (zoals nu in Nederland) zijn grote aanjagers van de epidemie en zo de gezondheid en economie grote schade aandoen.

De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat het bezoek aan een school zonder flinke preventiemaatregelen in een situatie van "community transmission" (viruscirculatie zonder dat de GGD precies weet waar het virus zit) niet zomaar veilig genoemd kan worden, in ieder geval niet voor ouders en de bredere gemeenschap. In steden/regio's vanaf Alert Level 3 (de Duitse lockdown-norm van 50+ gemeten besmettingen per week per 100.000 inwoners) zouden scholen normaal gesproken gesloten moeten blijven, zeker nu er nieuwe varianten zijn die besmettelijker en waarschijnlijk gevaarlijker zijn.

De modellering van het RIVM wijst zelfs op nog meer infectie nu de Britse B117 variant dominant is

Voor Amsterdam en de vorige virusvariant kwam de rekenmodule van Duke University in augustus 2020 uit op misschien wel 50% kans op infectie voor docenten en kinderen in een periode van 4 maanden. Ook de modellering van het RIVM wijst zelfs op nog meer infectie nu de Britse B117 variant dominant is, tientallen procenten van kinderen in de maand van 8 februari naar midden maart. Dat kan niet de bedoeling zijn; althans niet van de ouders of de school (het RIVM staat er anders in, die lijkt B117 als wapen te gebruiken voor groepsimmuniteit). De details over hoe een school veilig kan zijn, en hoe dit samenhangt met de uitbraaksituatie in een regio, wordt verder uitgewerkt in het Dossier Veilig Onderwijs en Jeugd en het 5-puntenplan voor serieus onderdrukken van de uitbraak.

Wat moet ik willen?

Wat de inzet van een bezorgde ouder moet zijn verschilt per situatie. Hoe meer de ouder zelf in een risicosituatie zit, of het kind, of er gezorgd wordt voor een 80+ grootouder, hoe meer thuisonderwijs de inzet zou moeten zijn tot aan de uitbraaksituatie richting 1 en 2 gaat (zie boven resp. onder).

Voor ouders in een "normale" situatie moet de eerste inzet zijn kinderen naar school te laten gaan. Als het Uitbraakniveau boven de 1 zit moet dit wel met voorzorgsmaatregelen gebeuren (zie ook het Protocol Veilig Onderwijs), met in Uitbraaksituatie 4 en hoger toch wel een zekere zekerheid dat er op de school bijna geen infecties plaats kunnen vinden. Dat is in augustus 2020 in de grote steden. Daar moet de inzet zijn dat er maskers gedragen worden en/of 1,5m afstand gehouden, en als dat niet te regelen valt met de andere ouders en de school is thuis houden van het kind een optie. In februari 2021 is de viruscirculatie hoog en lijkt infectie met de B117 variant zeer waarschijnlijk, ook volgens de modellen van het RIVM. Alleen thuis of met een altijd gedragen filtermasker (KN95/FFP2) is infectie onwaarschijnlijk.

Ouders zouden in Uitbraaksituatie 2 en 3 (in augustus 2020 grote delen van Nederland op 3) vooral moeten kijken naar ventilatie (minimaal 5 verversingen per uur bij een ventilatiesysteem of gewoon strak de ramen open met thuisonderwijs als het te hard waait voor open ramen). Als maskers "politiek haalbaar" zijn voor de hele klas/school zou dat ook afdoende moeten zijn. U kunt ook uw kind alleen met een simpel maskertje naar school laten gaan, dat vermindert de kans op infectie, maar een filtermasker KN95/FFP2 is duidelijk beter. U kunt ook een luchtfilter (HEPA+UV) de klas in proberen te krijgen, daar is het nieuws eigenlijk steeds beter over. Een CO2 meter is nuttig en wettelijk verplicht, vanaf 1.000 ppm is de lucht vies.

Hoe kan ik mijn school veilig krijgen?

Als besloten hebt dat er een gat zit tussen uw veiligheidseisen en wat de school doet of van plan is moet u in actie komen. Het makkelijkst is een mailtje sturen met onze voorbeeldbrief (zie onderin) vergezeld van ons uitgebreide Informatiepakket Scholen.

Als de mail weinig effect heeft (in de meeste gevallen zult u iets horen van "aan RIVM-eisen voldaan", maar dat zijn geen eisen en het RIVM vindt uw kind "onkwetsbaar". U zegt dan dat de rechter heeft vastgesteld dat het RIVM niet uit is op geen infecties maar niet teveel gevulde IC-bedden, dus is de WHO de norm) zult u moeten escaleren naar een telefoongesprek. Daarin kunt u proberen te onderhandelen. Na een constructief gesprek met wat wederzijds aftasten stuurde een van de ouders van ons platform de volgende tekst naar de school:

1. Ventilatie: open ramen en deuren zijn toch echt het best. Als er mechanisch geventileerd wordt, dan is 5x de lucht verversen per uur het minimum in een schoolklas. Ik zou zeggen: zet het systeem (als je de ramen niet open wilt) op maximum en vertel me even hoeveel verversing dat is (verversingen per uur).

2. Luchtkwaliteit: regel een paar CO2-meters en laat die bijvoorbeeld 2x per week in ieder lokaal (vol kinderen natuurlijk) meten. Boven de 1.500 ppm is teveel, onder de 1.000 is mooi. Met open ramen zul je merken dat je iets boven de 500 uitkomt.

3. Luchtfiltering: ik zou als mijn kids komen graag een HEPA-luchtfilter in de klas zetten (bekend van vliegtuigen), dat is een doosje zo groot als een brandblusser dat virussen en gif uit de lucht haalt en met UV het virus inactief maakt.

4. Waakzaamheid: je zult bij besmetting onder druk staan dit niet te melden, want de school open houden is belangrijk en de autoriteiten zien besmetting van kinderen als "schadevrij". Zeg het graag toch maar gewoon, zonder namen natuurlijk.

5. Maskers: als we besluiten dat 1-4 net niet genoeg veiligheid biedt komen mijn kinderen met maskers. Daarbij zou het verzoek zijn dat de docent even uitlegt aan de klas dat dit voor hun mama, oma en opa moet, dan is er hopelijk minder sociaal stigma. Filtermaskers (FFP2, KN95 zijn het beste en met enige moeite ook te vinden voor kinderen (op Wish, Amazon en aliexpress).

Als dat allemaal niet of niet voldoende helpt kunt u beslissen uw kind thuis te houden. U kunt ook een andere school zoeken; dit wordt een woelig jaar en een school die laat merken de eigen verantwoordelijkheid te accepteren en het doel uitspreekt te proberen infecties minimaal te houden is aantrekkelijker dan een "Het RIVM eist ABC, wij doen ABC en dus zijn we veilig". Een andere optie is actie voeren. U kunt daarbij denken aan contact opnemen met andere ouders om een gezamenlijk front te vormen. U kunt ook folders uitdelen bij de school, of op een andere manier de school in het zonnetje zetten. Dat is natuurlijk het makkelijkst bij scholen die achterlopen bij andere scholen in de stad.

De meest verregaande optie is juridische actie. Het leerrecht is veel belangrijker dan de leerplicht.

De meest verregaande optie is juridische actie. Het leerrecht is een veel belangrijker principe dan de leerplicht, en onder leerplicht en als minderjarige heeft een kind recht op heel veel veiligheid. Nu zowat de hele wereld met maskers naar school gaat, veel leraren test en scholen dicht doet bij infectie is het moeilijk voor een school bij de rechter hard te maken dat een "RIVM-compliant" school voldoende aan de uitgebreide en diepgaande zorgplicht voor de minderjarigen in het gebouw voldoet. De rechter heeft dat ook erkend. U kunt dan bijvoorbeeld maskers eisen. De slaagkans is echter laag na een jaar desinformatie vanuit RIVM over maskers.

Thuisonderwijs: hoe regel ik dat zonder problemen met de overheid?

Ons platform heeft geen inzichten te bieden over thuisonderwijs als activiteit. Wij hebben kinderen liever op school, en rekenen er op dat ouders die besluiten hun kinderen om veiligheidsredenen thuis te houden er zorg voor dragen dat dit op een goede manier gebeurt. Er zijn allerlei middelen online te vinden die u kunnen helpen. En als u een "medische vrijstelling" hebt is de school van uw kind verplicht u te helpen met leren op afstand. Ook het Ministerie van Onderwijs kan u helpen.

Ouders die hun kind thuis willen houden lopen het risico vervolgd te worden voor het ontlopen van de leerplicht. Daarvoor is het nodig dat:

Uw kind niet om medische redenen thuis mag/moet blijven (als u bijvoorbeeld in een hoge risicogroep zit)
De school een melding doet van verzuim
De leerplichtambtenaar het verzuim gaat onderzoeken
De leerplichtambtenaar besluit dat het verzuim onterecht is
De leerplichtambtenaar besluit contact op te nemen met de ouders over de verzuimreden
De leerplichtambtenaar besluit een boete uit te schrijven
Bij herhaling kunnen dan hardere middelen gebruikt worden, tot en met weghalen van de kinderen bij de ouders.

U ziet dat er best wat moet gebeuren voordat ouders die hun kind "illegaal" thuis houden echt in de problemen komen. U kunt natuurlijk ook tijd winnen: begin met een ziekmelding als iemand in het gezin zich niet goed voelt, of meld dat "uw gezin zich in een verhoogde risicocategorie bevindt" (dat is namelijk voor iedereen zo met de nieuwe virusvarianten). Met iedere week kan de situatie veranderen, wie weet gaat de school toch al dicht, daalt de infectiegraad of komt er opeens een golf van maskers dragen in scholen. Allemaal niet fijn, maar problem solved.

Update: op 6 februari 2020 lijkt (in ingewikkelde taal) de schoolplicht opgeschort. De school gaat met u praten als u uw kind thuishoudt, dan de leerplichtambtenaar, maar u kunt nu gewoon nee zeggen zonder risico op boetes of erger. Let wel op, het is niet zeker dat alle scholen en LPAs hierin meteen meegaan, in de afgelopen week waren ze nog agressief. Maar u hebt dit document van het ministerie en dan is de discussie afgesloten.

Stappenplan als u besloten heeft het kind thuis te houden

Als u problemen krijgt met de school of leerplicht hoeft u niet zomaar toe te geven.

Meld dat u uw kind thuishoudt vanwege (keuze) "onveilige school die niet voldoet aan de WHO-normen" of een "te hoge medische risicosituatie voor ons gezin". Vraag thuisonderwijs-begeleiding aan, en de lijst preventiemaatregelen in dit document.
Rek tijd bij alles wat gebeurt. De tijd is uw vriend, de komende weken zal de infectie in de school uiterst snel gaan en de school al gauw weer dicht of veiliger.
Vertel niet wat er medisch in uw gezin aan de hand is, dat is medisch geheim en gaat niemand aan. Herhaal "te hoog risico voor de specifieke situatie van ons gezin". Check of uw huisarts geen geheimen vertelt aan de schoolarts of LPA.
Als dat niet werkt en ze gaan dreigen, laat ze onze handleiding leerplicht zien, op basis van de rechtszaak die wij gevoerd hebben en waarin belangrijke winst voor ouders is gehaald. De overheid moest al coulant zijn met de oude variant van het virus, nu dus nog meer met B117 en andere varianten.
U moet zelf beslissen wanneer de grond te heet onder uw voeten wordt en u toch gedwongen wordt uw kind naar school te laten gaan. Weet dat juridische experts niet geloven dat rechters u zullen laten beboeten of uw kind zullen afpakken, zeker niet met de nieuwe varianten en nu we weten hoe besmettelijk scholen zijn en dat de overheid die besmettingen niet erg vindt. Als u het toch niet doet, en dat de gemeente en Jeugdzorg dat ook niet zullen durven proberen. Maar ze gaan er wel mee dreigen. Als u een boete kunt hebben, kunt u stoerder doen. En weet: iedere dag niet op school is een dag gewonnen.

Voorbeeldbrief ouders aan scholen

Voorbeeldbrief aan het schoolbestuur

Geachte directie,

U bent zich ongetwijfeld bewust van de hoge infectieniveaus van het nieuwe coronavirus in onze regio, die onderwijs op school voor kinderen en leraren zeker niet risicovrij maken. Ook zijn scholen belangrijke besmettingshaarden voor de gemeenschap.

Dit alles plaatst schooldirecties en docenten in een moeilijke situatie. Aan u wordt gevraagd de overheidsrichtlijnen na te leven, maar u hebt ook uw eigen verantwoordelijkheid als werkgever en verzorger van minderjarigen. Dit alles staat in de context van een overheidsbeleid van gecontroleerde verspreiding van het virus, dat niet maximale onderdrukking van het virus op het oog heeft maar voorkomen van overbelasting van de ziekenhuizen. Ik betuig mijn medeleven voor de lastige keuzes waar u voor staat nu het virus verder rondgaat, en voor de risico's die werken in een school oplevert in deze situatie.

Mede vanwege de algemene hoge viruscirculatie brengt momenteel schoolgang ons gezin in een te grote risicosituatie. Ook voel ik mij verantwoordelijk naar de docenten van mijn kinderen, die de komende weken aan een uitzonderlijk hoog infectierisico blootstaan. Daarom vraag ik u de volgende maatregelen sterk te overwegen:

- Luchtverversing: iedere lokaal heeft een raam open en een tegenovergelegen raam of deur. Installatie van (goedkope en toch altijd al wettelijk verplichte) CO2-meters die aangeven wanneer de ventilatie onvoldoende is. Bij mechanische ventilatie minimaal 5 luchtverversingen per uur.

- Sluiting bij infectie: indien 1 of meer leerlingen in een klas besmet zijn, wordt de gehele klas met zijn docent(en) gevraagd twee weken thuis te blijven. Indien 2 of meer klassen op dergelijke wijze besmet zijn, gaat de hele school 2 weken dicht.

- De leerlingen en docenten dragen maskers in de school, behalve tijdens sportieve activiteiten. Zeker wel bij zingen.

Daarnaast vragen wij uw inspanning op de volgende punten:

- U spant zich in om uw lerarenkorps proactief te laten testen, liefst wekelijks.

- Sportieve activiteiten worden waar mogelijk buiten georganiseerd.

De bovenstaande maatregelen zullen geenszins zekerheid bieden dat er geen infecties op de school zullen ontstaan, maar zullen de kans erop zeker verminderen. Ik hoop dat u dit bericht zult behandelen als de constructieve bijdrage aan veilig onderwijs zoals het bedoeld is, en dat u het nodige zult doen om mij en mijn kinderen met gemoedsrust naar school te kunnen laten gaan, in de zekerheid dat de school al het redelijk mogelijke heeft gedaan om ziekte en erger te voorkomen.

Dank voor uw tijd, succes in de komende moeilijke periode, en met vriendelijke groet,

[Naam van de ouder(s)/verzorger(s).

Voorbeeldmail laatste waarschuwing

Geacht bestuur, geachte rector,

Enkele weken geleden heb ik u een verzoek gestuurd om de algemene veiligheidsmaatregelen aan te laten sluiten bij internationale normen, zeker nu de viruscirculatie in Amsterdam zo hoog is. Dit verzoek heb ik vorige week herhaald.

Op beide verzoeken heb ik geen reactie vernomen, en het Vossius is afgelopen maandag open gegaan met slechts beperkte veiligheidsmaatregelen, die blijkens een mail van u door uw eigen docentenkorps als onveilig worden ervaren (zij willen een maskerplicht in hun klassen) en die volgens een Twitterbericht van de account @SDicht niet eens goed worden nageleefd. Andere middelbare scholen gingen al overstag met een maskerplicht.

Begin deze week heb ik uw school gemeld dat wij de situatie voor ons gezin als te risicovol beoordelen. Wij hebben u verzocht in ieder geval in de komende weken eenvoudige maatregelen te treffen zodat Janneke thuisonderwijs zou kunnen volgen.

Wij ontvingen daarop geen reactie, daarom heb ik afgelopen dinsdag uw conrector gebeld. Deze stelde dat de school zich aan "RIVM-eisen" houdt, dat deze veiligheid zouden bieden, en dat ons als ouders slechts de keuze rest tussen thuis houden (en dan volgt een melding aan de LPA) of naar school laten gaan met het huidige regime. Mijn onderbouwde stelling dat uw gebouw dagelijks besmettelijke leerlingen huisvest werd beantwoord met "dat is uw aanname"; maar het is statistisch uiterst waarschijnlijk.

Zoals u weet (of kunt nazoeken) zijn de RIVM-uitspraken slechts advies en heeft uw school krachtens artikel 6:162 BW een onafhankelijke verantwoordelijkheid en zorgplicht voor een veilige omgeving voor de minderjarigen (die daar immers niet vrijwillig verblijven en zichzelf niet goed kunnen "verdedigen"). Ook is een situatie van geen 1,5 m afstand houden, geen maskers, geen proactief testen van personeel en geen overvloedige ventilatie internationaal gezien uniek op een middelbare school, en zeker in een stad waar het virus vrij en zeer ruim circuleert. Een Duitse rechter oordeelde al dat er geen reden is tieners vrij te stellen van de afstandseisen voor volwassenen. Maskers lijken op basis van ervaringen in luchtvaart, OV, kapperszaken en Israëlische scholen volledige bescherming te bieden bij algemeen gebruik, en worden nu door vele (alle?) internationale experts aangeraden op school. En nu Amsterdam "code rood" is (2% van de bevolking besmettelijk = gemiddeld 10 à 30 leerlingen besmettelijk op het Vossius), is wekelijks testen van het lerarenkorps belangrijk, net als het melden van bekende infecties.

Ik herhaal daarom mijn verzoek om additionele maatregelen en maak dit verzoek zo concreet mogelijk:

1. Houd (de voor meerderjarigen verplichte) 1,5m afstand aan, ook in de klas

2. Indien dat niet mogelijk of wenselijk is, sluit het schoolgebouw tot het aantal infecties weer ruim en duurzaam onder de 50/100.000 inw/week ligt

3. Indien dat niet mogelijk of wenselijk is, voer een maskerplicht in voor het gehele schoolgebouw

4. Indien dat niet mogelijk of wenselijk is, maak thuisonderwijs mogelijk voor alle leerlingen, met vrije keuze voor ouders.

Op deze manier kunnen Janneke en haar medeleerlingen veiliger naar school, en van hun leerrecht gebruik maken. Ik hoop dat u mij binnen 7 dagen kunt antwoorden. Indien ik geen positief antwoord ontvang zal ik mij beraden op verdere stappen. Mijn kind heeft recht op onderwijs en zij en haar familie hebben recht op afdoende bescherming tegen dit gevaarlijke virus. Ik vertrouw er op dat u die mening deelt en in zult gaan zien dat met beperkte, goedkope maatregelen beide doelen binnen handbereik zijn.

Een kopie van dit bericht stuur ik naar de Medezeggenschapsraad, die ik bij deze verzoek zich in te lezen (https://www.containmentnu.nl/articles/safe-education) in deze problematiek en zich in te zetten voor een onverkort veilige school.

Dank en met vriendelijke groet, [Naam ouder en telefoon]