Dossier: desinformatie

Dossier desinformatie en leugens

Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd op 30 april 2020 op Frontaal Naakt. De tekst wordt sindsdien aangevuld met nieuwe onzin, misleiding en leugens.

Nieuwe voorbeelden van onzin sinds de zomer van 2020

• Het kabinet hield in februari 2020 rekening met catastrofale gevolgen van de pandemie, maar vertelde een heel ander verhaal aan de Kamer en publiek, bleek in februari 2022
• Minister Hugo de Jonge loog dat opstellers van een rapport over meer bescherming van ouderenzorg niet wilden dat het openbaar werd, bleek in februari 2022
• Op 26 januari 2022 zei OMT-lid Illy dat de ziekenhuizen waarschijnlijk vol liggen met RS-virus-patiënten. Dat virus gaat niet rond momenteel (lagere R(0) dan Covid) en met de zeer hoge Corona-viruscirculatie in Nederland zijn de meeste patiënten net als in de rest van de wereld waar een Omicron-golf is besmet met Corona.
• Het dragen van mondmaskers door zorgmedewerkers in de ouderenzorg zou een ‘potentieel gevaar’ in zich hebben, aldus Conny Helder in 2020. Terwijl zorgmedewerkers ze juist heel graag wilden gebruiken, en de initiele schaarste allang voorbij was. Helder werd in januari 2022 minister.
• Ministers beweerden vaak dat het OMT zelfstandig, onafhankelijk en wetenschappelijk is. Dat is niet waar.
• OMT-lid, kinderarts, NVK-voorzitter en TV-talking head Károly Illy heeft in 2020, 2021 en 2022 regelmatig ongeloofwaardige en makkelijk te ontkrachten dingen gezegd.
• De technische Kamer-briefings van RIVM-baas Jaap van Dissel bestaan voor een belangrijk deel uit onzin.

Rechtsgang tegen desinformatie

In november 2021 stond er nog een grote hoeveelheid onjuiste informatie op de sites van RIVM en VWS. Deze gaan over dezelfde onderwerpen waar onze organisatie al in 2020 een rechtszaak over voerde tegen het kabinet ("kinderen besmetten niet", "kinderen hebben geen last van Covid", "Scholen spelen geen rol") en over het verwante "besmetting via spetters" en bagatelliseren van Long Covid. Na de publicatie op onze Twitteraccount van de lijst onzin verdwenen meerdere beweringen van de sites. In december bleven er 9 over die zodanig onzinnig en gevaarlijk waren dat wij een Sommatie naar het kabinet hebben gestuurd: verander die beweringen of we gaan in januari procederen.

Begin januari 2022 ontvingen wij een brief waarin wij bedankt werden voor onze sommatie en beloofd werd alle beweringen aan te passen. Dit is ook gebeurd. Helaas staat er in februari 2022 nog steeds veel informatie op de sites van de overheid, naar ons oordeel omdat de strategie van "gecontroleerd uitrazen" niet veranderd is en deze veel desinformatie vereist. Maar deze informatie is niet zodanig onzinnig of tegengesteld aan de wetenschap dat een rechtszaak erover zinvol is.

Waarom een stichting moet dreigen met rechtszaken om desinformatie van overheiddsites te halen, en waarom alleen al dreigen voldoende is om die desinformatie in te doen trekken, alles, laten we aan uw verbeelding over. Het onderstaande overzicht publiceerden wij op Twitter op 29 januari 2022.

Het artikel "masterclass in gaslighting" uit april 2020

Het kabinet wil het coronavirus gecontroleerd laten verspreiden door de bevolking. Misschien een verstandige keuze, maar dat gaat wel meer doden opleveren dan in landen als Noorwegen, Taiwan en sinds midden 2020 ook Italië, die met massaal testen en contactonderzoek het virus zoveel mogelijk proberen in te dammen. Hoe verkoop je zo’n beleid? Met slimme communicatie natuurlijk. Heel slimme communicatie, zelfs.

Rutte trapte meteen af met een meesterzet: De Speech van 16 maart. Zijn beleid werd in een plechtige setting als het redelijke midden tussen “een jaar lockdown” en “chaotische verspreiding” gepresenteerd. De andere optie, indammen zoals de wet eist en veel andere landen doen, werd niet eens genoemd. Geniaal. Met het in de wetenschap eigenlijk onbekende “mikken op groepsimmuniteit door infectie” werd de indruk gewekt dat er licht gloort aan het einde van de tunnel. En wat denk je van deze: “we bouwen een muurtje om de kwetsbare mensen heen”. Een kistje eigenlijk, bleek al gauw.

Er was bewieroking alom. Een staatsman is opgestaan! De dag erna rekende iemand op een bierviltje uit dat gecontroleerd uitrazen iets van 100.000 doden oplevert. Binnen een dag presenteerde het RIVM de groepsimmuniteit als “gevolg”, niet als doel. De hooivorken bleven op stal.

Massaal testen

Nadat een pizzabezorger iets tegen een Kamerlid zei over dat Duitsland wél veel testen doet, werd de farmaceut Roche de zondebok. Ze geven de testen niet vrij! Dat deden ze wel. Minister De Jonge, die met zijn verspreidingsbeleid weinig heeft aan massaal testen, beloofde dus maar gauw bergen testcapaciteit in april. Let op: meer capaciteit, niet meer testen. Die er ook niet kwamen. Op 29 april herhaalde minister Slob deze aanpak nog een keer. Slim gevonden, toch?

Al gauw begon Nederland zich qua dodenaantal stabiel in de wereldtop te nestelen. Maar de IC’s hielden het! Dit lukte eigenlijk vooral omdat doodzieke mensen “in goed overleg met de patiënt” meestal de binnenkant van een ziekenhuis niet zagen, vaak terecht maar misschien soms ook minder terecht. Iets voor de onvermijdelijke Parlementaire Enquête, maar nu is/lijkt alles onder controle, en zo zien we dat graag aan de benedenloop van Rijn en Maas.

De Kamer blijft ondertussen toch stilletjes hopen op een indambeleid, en komt met steeds meer voorzichtige vragen. Gaan we nog een keertje virus jagen eigenlijk? Het kabinet lanceert onze eigen polder-App. We geven het virus van katoen! Drie weken soebatten over privacy, Bluetooth en Singapore later is het plan dood. Net als minstens 10.000 mensen, trouwens.

Mondkapjes

Zorgmedewerkers begonnen zich ondertussen achter de schermen af te vragen of ze niet meer aan mondkapjes hebben dan aan schattig applaus. Vaak mógen verplegers zich niet eens beschermen tijdens hun werk, maar het kabinet komt met het innovatieve “ze zijn op!”. Nou ja, niet al drie maanden lang natuurlijk, en ook niet op Praxis.nl, Bol.com of Ali Express, maar dat mogen de media zelf uitzoeken. De hel bevriest voor ze dat doen, weet het kabinet.

Als de IC’s begin mei ruimte lijken te gaan krijgen kan gas gegeven worden, want verspreiden kan en moet met een beetje tempo. De scholen open! Kinderen zijn met hun geklit hele goede verspreiders, docenten komen in gevaar, maar als je maar blijft hameren op “kids worden zelf niet erg ziek” kun je via Vrij Parkeren door naar de Kalverstraat.

Ondertussen heeft de hele wereld door dat maskers voor iedereen erg handig zouden zijn. Dat weten wij in Nederland heel goed, want ons eigen RIVM heeft al in 2009 en 2010 aangetoond dat zelfs theedoeken voor je mond een epidemie in hun eentje kunnen stoppen. Dat is lastig als je gecontroleerd wilt verspreiden. Snel volgt op het niet erg eerlijke “maskers helpen niet” het innovatieve “schijnveiligheid” en dan de beproefde klassieker “tekorten!”. U leest het goed, tekorten aan theedoeken of sjaals. En de media zagen dat het goed was.

Als je tegen al je eigen voorwaarden in de scholen open wilt om een beetje gas te geven met verspreiding kun je niet langer doen alsof je indamt. Een onbekend lid van het Outbreak Management Team van de rijksoverheid verschijnt bij de altijd sympathieke Eva Jinek en presenteert uitrazen als voldongen feit (zie onderstaand fragment). De ophef daarna scoort 0,0 op de schaal van Richter.

Besmettelijkheid van kinderen

En zo hebben we een masterclass in propaganda in actie gezien sinds januari. Gaslighting zelfs. Een in de wereld uniek beleid is gepresenteerd als onvermijdelijk. Onaantrekkelijke opties werden verborgen. Met woordgeintjes hoef je niet eens te liegen om de volgzame media en Kamer te misleiden. En het belangrijkste: potentiële tegenstanders zijn voortdurend in het defensief gedwongen met discussies over privacy, hoeveel er getest wordt en besmettelijkheid van kinderen. Terwijl hele afdelingen van verpleeghuizen besmet raakten en Duitsland relatief tien keer minder minder doden moet betreuren.

Pas nu komen oppositiefracties in de Tweede Kamer met de openlijke eis aan indamming te gaan doen. Maar het is al bijna te laat om koers te wijzigen, en dat hoeft een zo populair kabinet ook niet. Mission Accomplished!

Naschriften

• Op 4 juni beweerde Premier Rutte dat hij nooit een toespraak over groepsimmuniteit had gehouden. Dat is voorbij liegen, want iedereen wist dat het niet waar is. Puur machtsvertoon, en het werkte.
• Op 12 juli kwam Rutte weer met het verhullen van de optie van indammen met test-trace-isolate, door de keuze voor te stellen als tussen lockdown en "maximale controle" (=verspreiding).
• In hetzelfde interview gaf Rutte toe dat maskers niet "schijnveilig" zijn. Daarmee wordt de eerdere leugen erkend.
• OMT-lid Marion Koopmans beweerde op 11 juli dat het beleid nooit gericht was op groepsimmuniteit.

Op 11 juli 2020 werd wat dit stuk al aannemelijk maakte bekend: communicatieadviseurs trainden mensen die namens de overheid en het gezondheidszorgstelsel in de media verschenen, "in het landsbelang". Want zelfs Diederik Gommers, die in media verscheen als voorzitter van de vereniging van IC-artsen (en dus niet namens de overheid) werd getraind, zoals bleek uit dit interview in de Volkskrant.

Op 6 maart ontdekte modellenbaas Jacco Wallinga van het RIVM dat het virus zich ook asymptomatisch verspreidt. Hij schreef daar ook een pre-print wetenschappelijke notitie over. Dit werd op 12 maart glashard ontkend in de Kamer. In juli legde Wallinga uit dat de waarheid over asymptomatische transmissie als onderdeel van andere inzichten "gedoseerd" moest worden gecommuniceerd aan de media en bevolking. Terwijl juist het vermeende gebrek aan asymptomatische besmetting kernargument was voor:

• Alleen thuisblijven bij klachten (niet bij vermoedens)
• Geen noodzaak breed testen
• Geen testen van asymptomatische mensen
• Geen maskers nodig (want 1,5m houdt de druppels van symptomatische mensen al tegen)

Hieronder de screenshots van de beweringen van Wallinga (eerste 2) en Van Dissel in de Kamer op 12 maart (3 en 4).

De bewering van Jaap van Dissel op 29 juli dat een Noorse studie aantoonde dat maskers een marginaal effect zouden hebben werd al gauw ontkracht. Het onderzoek ging over een situatie van lage circulatie van het virus (niet Nederland dus), het was een "pre-print" (nog geen gerecenseerd onderzoek) en er werden geen relevante harde conclusies uit getrokken. De auteur vindt dat er voor Nederland geen conclusies getrokken kunnen worden en dat maskers in algemene zin wél verspreiding tegengaan.

Op 30 juli deed Trouw een factcheck over de bewering in de Kamerbrief van VWS-minister De Jonge over besmetting die vooral thuis zou plaatsvinden. Het oordeel: de bewering is niet waar. De media bleven echter tot minstens 1 augustus de bewering als feit presenteren, zie de foto uit de Volkskrant. De Jonge heeft de bewering niet ingetrokken.